'ਮੁੰਨਾਭਾਈ' ਦੇ 'ਸਰਕਿਟ' 'ਤੇ ਡਿੱਗੀ ਗਾਜ ! ਲੱਗ ਗਿਆ 1 ਸਾਲ ਦਾ ਬੈਨ
ਜਦੋਂ ਕੀਮਤ ਉੱਚੀ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ੇਅਰ ਉੱਚੇ ਭਾਅ 'ਤੇ ਵੇਚ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ("ਡੰਪ"), ਅਤੇ ਆਮ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਪੰਪ ਅਤੇ ਡੰਪ ਘੁਟਾਲਾ ਕੀ ਹੈ? SEBI ਨੇ ਅਰਸ਼ਦ ਵਾਰਸੀ ਸਮੇਤ 59 ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ
ਪੰਪ ਐਂਡ ਡੰਪ (Pump and Dump) ਘੁਟਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਧੋਖਾਧੜੀ ਹੈ ਜੋ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਜਾਂ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਗਰੁੱਪ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਵਾਲੇ ਸ਼ੇਅਰ (ਪੈਨੀ ਸਟਾਕ) ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ, ਯੂਟਿਊਬ, ਵਟਸਐਪ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਰੇ ਝੂਠੀ ਜਾਂ誤ਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੈਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹੋਰ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਵੀ ਉਹ ਸ਼ੇਅਰ ਖਰੀਦਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਸ਼ੇਅਰ ਦੀ ਕੀਮਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (ਇਸਨੂੰ "ਪੰਪ" ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ)।
ਜਦੋਂ ਕੀਮਤ ਉੱਚੀ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ੇਅਰ ਉੱਚੇ ਭਾਅ 'ਤੇ ਵੇਚ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ("ਡੰਪ"), ਅਤੇ ਆਮ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
SEBI ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ: ਅਰਸ਼ਦ ਵਾਰਸੀ ਸਮੇਤ 59 ਲੋਕ ਦੋਸ਼ੀ
ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਭੂਤੀਆਂ ਅਤੇ ਐਕਸਚੇਂਜ ਬੋਰਡ (SEBI) ਨੇ ਅਦਾਕਾਰ ਅਰਸ਼ਦ ਵਾਰਸੀ, ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਮਾਰੀਆ ਗੋਰੇਟੀ ਅਤੇ 57 ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ Sadhna Broadcast Limited (SBL) ਦੇ ਸ਼ੇਅਰਾਂ 'ਚ ਪੰਪ ਐਂਡ ਡੰਪ ਘੁਟਾਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਇਆ ਹੈ।
SEBI ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ 58.01 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ।
ਅਰਸ਼ਦ ਵਾਰਸੀ ਨੂੰ 41.70 ਲੱਖ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ 50.35 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਮੁਨਾਫਾ ਹੋਇਆ।
SEBI ਨੇ ਦੋਵਾਂ 'ਤੇ 5-5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਜੁਰਮਾਨਾ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ 'ਚ ਵਪਾਰ ਕਰਨ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ।
ਕੁੱਲ 59 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ 1 ਤੋਂ 5 ਸਾਲ ਤੱਕ ਮਾਰਕੀਟ ਤੋਂ ਬੈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ 58.01 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ 12% ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਆਜ ਸਮੇਤ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਘੁਟਾਲਾ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ?
SBL ਦੇ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਘੱਟ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ।
ਯੂਟਿਊਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਚੈਨਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਝੂਠਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਨਵੇਂ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ੇਅਰ ਖਰੀਦੇ, ਕੀਮਤ ਵਧੀ।
ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਉੱਚੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੇਅਰ ਵੇਚ ਦਿੱਤੇ, ਆਮ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ।
SEBI ਦੇ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ
SEBI ਅਜਿਹੇ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ:
ਪੈਨੀ ਸਟਾਕ ਜਾਂ ਅਚਾਨਕ ਵਧ ਰਹੇ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ।
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਜਾਂ ਯੂਟਿਊਬ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਨਾ ਕਰੋ।
ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿਓ।
ਸੰਖੇਪ:
ਪੰਪ ਐਂਡ ਡੰਪ ਘੁਟਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਅਰ ਦੀ ਕੀਮਤ ਝੂਠੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਰਾਹੀਂ ਵਧਾ ਕੇ ਉੱਚੇ ਭਾਅ 'ਤੇ ਵੇਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। SEBI ਨੇ ਅਰਸ਼ਦ ਵਾਰਸੀ, ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ 57 ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ 58 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਘੁਟਾਲੇ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਇਆ, ਜੁਰਮਾਨਾ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟ ਤੋਂ ਬੈਨ ਕੀਤਾ।