ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਗੀਤ ਦਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਕੀ ਹੈ ਰੌਲਾ, ਪੜ੍ਹੋ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ: ਪੂਰਾ ਗੀਤ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ?

'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਗੀਤ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਪਹਿਰੇ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ (National Song) ਵਜੋਂ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ 24 ਜਨਵਰੀ 1950 ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਇਆ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਪਹਿਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:

1. ਧਾਰਮਿਕ ਇਤਰਾਜ਼ (Religious Objections)

ਦੇਵੀ ਦੀ ਪੂਜਾ: 'ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਗੀਤ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲੀ ਲੇਖਕ ਬੰਕਿਮ ਚੰਦਰ ਚੈਟਰਜੀ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਆਨੰਦਮਠ' (Anandamath) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੀਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਪਹਿਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਗੈਰ-ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ: ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਈ ਗੈਰ-ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਜਤਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੂਜਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੂਰਾ ਗੀਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

2. ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਹਿਮਤੀ ਦੀ ਘਾਟ (Lack of Political Consensus)

ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇੱਕਜੁੱਟਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਪੂਰਾ ਗੀਤ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਅਤੇ ਅਸੰਤੋਸ਼ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਪਹਿਰੇ: ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਪਹਿਰੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧਰਤੀ, ਪਾਣੀ, ਹਰਿਆਲੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਲਈ ਇਤਰਾਜ਼ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਪਹਿਰਿਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, ਗੀਤ ਦੇ ਅਗਲੇਰੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕਵਾਦ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਨਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਬ-ਸਮਾਵੇਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਸਾਂਝੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਪਹਿਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

ਬੰਕਿਮ ਚੰਦਰ ਚੈਟਰਜੀ (1838-1894) ਪਹਿਲੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਣੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਕਲੋਨੀਆਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1858 ਵਿੱਚ ਡਿਪਟੀ ਕੁਲੈਕਟਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਉੱਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਉਹ 1891 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਰਾਏ ਬਹਾਦਰ' ਸਣੇ ਕਈ ਉਪਾਧੀਆਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।

ਇਹ ਗੀਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1875 ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜੋ ਬਾਂਗਲਾ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਗੀਤ ਬੰਕਿਮ ਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪਰ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਰਚਨਾ, "ਆਨੰਦਮਠ" (1885) ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ।

ਇਹ ਹੈ ਰੌਲਾ :

ਦਰਅਸਲ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ 'ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਗੀਤ ਦੇ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਜ਼ਾਮਾਂ ਨੂੰ ਬੇਬੁਨਿਆਦ ਦੱਸਿਆ।

ਪੀਐੱਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਇਹ ਗੀਤ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਜਦੋਂ 1857 ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਲਤਨਤ ਬੌਖ਼ਲਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਸੀ, ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।"

ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ 'ਤੇ ਵੰਡ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ, ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ 1937 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਗੀਤ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਸੱਦੇ।

ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਇਤਰਾਜ਼ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਗੀਤ ਭਾਰਤੀ ਧਰਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਵਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ, ਜੈਨ, ਈਸਾਈ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਚੁੱਕੇ।

ਇਸ ਦਾ ਹੱਲ ਇਹ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇਸ ਗੀਤ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਪੈਰੇ ਗਾਏ ਜਾਣਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਪਹਿਲੂ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਰਐੱਸਐੱਸ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਸਭਾ ਨੇ ਪੂਰੇ ਗੀਤ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲੀਗ ਨੇ ਪੂਰੇ ਗੀਤ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ।

ਇਸ ਗੀਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇੱਕ ਰੋਚਕ ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਉਹ ਸਭ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਹੀ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ।

ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਗੀਤ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਧੁੰਨ ਬਣਾਈ ਸੀ।