ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਨੇ 24 ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਕਾਰਬਾਖ ’ਤੇ ਕੀਤਾ ਕਬਜ਼ਾ

ਕਾਰਬਾਖ, 22 ਸਤੰਬਰ, ਹ.ਬ. : ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਨੇ 24 ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਰਾਬਾਖ ਖੇਤਰ ’ਤੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਵੱਖਵਾਦੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕੀਤੀ।

19 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ, ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਨੇ ਅਰਮੇਨੀਆ ਦੇ ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਦੇ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਤੱਕ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ। ਬੀਬੀਸੀ ਮੁਤਾਬਕ ਕਾਰਬਾਖ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਅਰਮੇਨੀਆ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਹਮਲੇ ’ਚ 7 ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਸਮੇਤ 32 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 200 ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ।

ਅਰਮੇਨੀਆ ਵੱਖਵਾਦੀ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਹਮਲੇ ’ਚ ਕਰੀਬ 200 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਜਦਕਿ 400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਮੁਤਾਬਕ ਜੰਗਬੰਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਕਰੀਬ 90 ਟਿਕਾਣਿਆਂ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।

20 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰੱਖਿਅਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ’ਤੇ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ’ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਫੌਜ ਨੇ ਅਰਮੇਨੀਆ ’ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਮਝੌਤੇ ਸਬੰਧੀ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੀਟਿੰਗ 21 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਦੇ ਯੇਵਲਖ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ।

ਸਮਝੌਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਬਾਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਏ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਫੌਜ ਨੂੰ ਵੀ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਕਾਰਬਾਖ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।

ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰਮੇਨੀਆ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਯੇਰੇਵਨ ’ਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਕੋਲ ਪਸ਼ਿਨਯਾਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੋਇਆ। ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਨਾ ਸਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪਸ਼ਿਨਯਾਨ ਦੇ ਅਸਤੀਫੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਝੜਪ ’ਚ 30 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ।

ਰੂਸ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਨੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਰੂਸ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖੂਨ-ਖਰਾਬਾ ਰੋਕਣ, ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਖਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਂਟਨੀ ਬਲਿੰਕਨ ਨੇ ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਗੜਨ ਨਾ ਦੇਣ ਲਈ ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਖੇਤਰ। 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਅਰਮੀਨੀਆ ਅਤੇ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਕਾਰਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ।

1988 ਤੋਂ, ਦੋਵੇਂ ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਦੇਸ਼ ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਖੇਤਰ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਪਰ 1994 ਤੋਂ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਈਰਾਨ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ’ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਣਨੀਤਕ ਖੇਤਰ ਹੈ।

2020 ਵਿੱਚ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੇ ਅਰਮੇਨੀਆ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਲਗਭਗ ਛੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਨੇ ਇਕਪਾਸੜ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਿਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 6500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਰੂਸ ਨੂੰ ਜੰਗਬੰਦੀ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣਾ ਪਿਆ।

ਨਵੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਅਰਮੀਨੀਆ ਅਤੇ ਅਜ਼ਰਬੈਜਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਝੌਤੇ ’ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਝੌਤੇ ’ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਪਰ ਸਤੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਝੌਤਾ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਦੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਹੋਈ ਝੜਪ ਵਿਚ 210 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।