ਇਹ ਤਲਾਅ ‘ਚੋਂ ਗਰਮੀਆਂ ‘ਚ ਨਿਕਲਦੇ ਅਸਲੀ ਹੀਰੇ, ਸਾਲ ਭਰ ਲੋਕ ਕਰਦੇ ਇੰਤਜ਼ਾਰ

ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ : ‘ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਧਰਤੀ ਸੋਨਾ ਉਗਲੇ, ਉਗਲੇ ਹੀਰੇ ਮੋਤੀ’ਇਹ ਤੁੱਕ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਬੈਠਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੰਨਾ ਹੀਰੇ ਦੀ ਖਾਣ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਹੀਰਿਆਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਈ ਹੀਰੇ ਨਿਕਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪੰਨਾ ਖਾਨ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਬਦਲ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪੰਨਾ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਦੁਰਲੱਭ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਹੀਰਿਆਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਪੰਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀਰੇ ਮਿਲਣੇ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਲੋਕ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਤਲਾਅ ਹੈ ਜੋ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੀਰੇ ਹੀ ਉਗਲਦਾ ਹੈ।

ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਪੰਨਾ ਖੇਤਰ ਆਪਣੇ ਪਹਾੜਾਂ, ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਜੰਗਲਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ 'ਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੀਰੇ ਉਗਲਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪੰਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੀਰਿਆਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਕੀਮਤੀ ਹੀਰੇ ਡੂੰਘੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਤਲਾਅ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੀਰੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਲਾਅ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀਰੇ ਕੱਢਣ ਲਈ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਪੰਨਾ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕਮਲਾਬਾਈ ਤਾਲਾਬ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਭਾਲ ਲਈ ਸੁੱਕੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੋਖਲੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਵਿਚ ਕੀਮਤੀ ਹੀਰੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਕਮਲਾਬਾਈ ਤਲਾਅ ਦੇ ਅਹਾਤੇ ਵਿੱਚ ਹੀਰੇ ਦੀ ਖਾਨ ਲੱਭਣ ਲਈ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗਰਮੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤਲਾਅ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੀਰਾ ਲੱਭਣ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀਰੇ ਲੱਭਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਸ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਧੋ ਕੇ ਇਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਖਿਲਾਰ ਕੇ ਇਸ ਵਿਚ ਹੀਰੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕਿਸਮਤ ਤੁਹਾਡਾ ਸਾਥ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਅਤੇ ਦੁਰਲੱਭ ਹੀਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਜਾਣਕਾਰਕੀ ਮੁਤਾਬਕ ਕਮਲਾਬਾਈ ਤਾਲਾਬ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਲਾਪ੍ਰਵਾਹੀ ਕਾਰਨ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤਲਾਅ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਗੁਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਲਾਅ ਦੇ ਟੋਏ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਰੋਕ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਪੂਜਾ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੂੜਾ ਇਸ ਤਲਾਅ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਤਲਾਅ ਗੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਕੋਲ ਤਲਾਅ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਕੋਈ ਕਾਰਜ ਯੋਜਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਇੱਥੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਜੁਰਗਾਂ ਤੱਕ ਹਰ ਕੋਈ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਦਾ ਕ੍ਰੇਜ਼ ਇੰਨਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੀਜ਼ ਜਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕਈ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਖਾਣਾਂ ਵੀ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜਨਕਪੁਰ, ਰਾਧਾਪੁਰ, ਸਰਕੋਹਾ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਕਲਿਆਣਪੁਰ ਅਤੇ ਦਹਿਲਾਂ ਚੌਂਕੀ ਵਿੱਚ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਲਈ ਲੀਜ਼ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਬਗੀਚਾ, ਕਿਟਾਹਾ, ਰਾਮਖੀਰੀਆ ਆਦਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀਰੇ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਲੀਜ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਜੀਵੇਂ ਹੀਰੇ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਲਈ, ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ 200 ਰੁਪਏ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੀਰਾ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀਰਾ ਦਫ਼ਤਰ ਹਲਕਾ ਪਟਵਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਭਾਗਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੀਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਕੇ ਸਬੰਧਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੰਨੇ ਨੇ 61 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀਰੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦਾ ਹੀਰਾ 1961 ਵਿਚ ਰਸੂਲ ਮੁਹੰਮਦ ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ 44.55 ਕੈਰੇਟ ਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਉਦੋਂ 96 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਵਿਕਿਆ ਸੀ। ਆਖ਼ਰੀ ਵੱਡਾ ਹੀਰਾ ਬੀਤੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਲਖਨਲਾਲ ਯਾਦਵ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 60 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਨਿਲਾਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ 70 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦੇ ਹੀਰੇ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਝੌਂਪੜੀਆਂ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਬਦਲ ਗਈ। ਜੇਕਰ ਹਾਲ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ 2000 ਤੋਂ 2021 ਦਰਮਿਆਨ 13 ਹਜ਼ਾਰ 547 ਹੀਰੇ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਾਰ 9161.45 ਕੈਰੇਟ ਹੈ। ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ 16 ਕਰੋੜ 54 ਲੱਖ 41 ਹਜ਼ਾਰ 329 ਰੁਪਏ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਕੀਮਤ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਹੈ।