ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਕੀ ਕਰੀਏ?

 ਕਾਰਡੀਓਲੋਜਿਸਟ ਵੱਲੋਂ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮੁੱਢਲੇ ਕਦਮ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ (Heart Attack) ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਮੈਡੀਕਲ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਾਰਵਾਈ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਘਬਰਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਹੀ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਇੰਟਰਵੈਂਸ਼ਨਲ ਕਾਰਡੀਓਲੋਜਿਸਟ ਡਾ. ਜੀਵਤੇਸ਼ ਸਤੀਜਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਕਿਹੜੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ (First Aid) ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਉਦੋਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਨੂੰ ਖੂਨ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ (ਧਮਨੀਆਂ) ਵਿੱਚ ਕੋਲੈਸਟ੍ਰੋਲ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਣ ਜਾਂ ਖੂਨ ਦੇ ਥੱਕੇ ਕਾਰਨ ਬਲਾਕੇਜ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖੂਨ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

1. ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣੋ:

ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਦ ਜਬਾੜੇ, ਗਰਦਨ ਅਤੇ ਪਿੱਠ ਤੱਕ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨਾ ਆਉਣਾ, ਮਤਲੀ, ਸਾਹ ਚੜ੍ਹਨਾ, ਚੱਕਰ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

2. ਮਦਦ ਲੈਣ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ:

ਬਿਨਾਂ ਦੇਰੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਬੁਲਾਓ: ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਨਾ ਕਰੋ। ਤੁਰੰਤ 108 ਜਾਂ 112 'ਤੇ ਡਾਇਲ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵੀ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੋ।

ਸਹੀ ਹਸਪਤਾਲ ਦੀ ਚੋਣ: ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਬੁਲਾਓ ਜਿੱਥੇ ਕੈਥ ਲੈਬ ਜਾਂ ਐਂਜੀਓਪਲਾਸਟੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਹੋਵੇ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਹਸਪਤਾਲ ਨੇੜੇ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਹਸਪਤਾਲ ਜਾਓ।

ਖੁਦ ਗੱਡੀ ਨਾ ਚਲਾਓ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਗੱਡੀ ਨਾ ਚਲਾਓ; ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲਓ।

3. ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ: ਐਸਪਰੀਨ ਦਿਓ

ਐਸਪਰੀਨ ਚਬਾਓ: ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ 300 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਐਸਪਰੀਨ ਦੀ ਗੋਲੀ ਦਿਓ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਚਬਾਉਣ ਲਈ ਕਹੋ। ਤੁਸੀਂ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਐਸਪਰੀਨ ਜਾਂ ਡਿਸਪ੍ਰਿਨ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਸਾਵਧਾਨੀ: ਜੇਕਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਐਲਰਜੀ ਹੈ ਜਾਂ ਖੂਨ ਵਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਲਸਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਗੋਲੀ ਨਾ ਦਿਓ।

ਨੋਟ: ਇਹ ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਫ਼ੋਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਦਿਓ; ਖੁਦ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾ ਕਰੋ।

4. ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ:

ਬੈਠਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ: ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ 45 ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਕੋਣ 'ਤੇ ਅੱਧਾ ਝੁਕਾ ਕੇ ਬੈਠਣ ਜਾਂ ਲੇਟਣ ਲਈ ਕਹੋ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇ।

ਤੰਗ ਕੱਪੜੇ: ਤੰਗ ਕੱਪੜੇ ਢਿੱਲੇ ਕਰੋ।

ਹਿੱਲਜੁਲ ਘੱਟ ਕਰੋ: ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਿੱਲਜੁਲ ਕਰਨ ਜਾਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਚੋ ਤਾਂ ਜੋ ਦਿਲ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਬਾਅ ਨਾ ਪਵੇ।

5. ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਬਨਾਮ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਬੰਦ ਹੋਣਾ

ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ (Heart Attack) ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਬੰਦ ਹੋਣਾ (Cardiac Arrest) ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਨ।

ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਦਿਲ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ, ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਮਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਪਸੀਨਾ ਅਤੇ ਸਾਹ ਚੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਬੰਦ ਹੋਣਾ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਖੂਨ ਪੰਪ ਕਰਨਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਬੇਹੋਸ਼ੀ, ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਬੰਦ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਨਬਜ਼ ਦਾ ਨਾ ਚੱਲਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

6. ਜੇ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ CPR ਦਿਓ:

ਜੇਕਰ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਿਹਾ ਜਾਂ ਉਸਦੀ ਨਬਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ (ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਬੰਦ), ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ CPR (ਕਾਰਡੀਓਪੁਲਮੋਨਰੀ ਰੀਸਸੀਟੇਸ਼ਨ) ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ।

ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਮਤਲ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਲਿਟਾਓ ਅਤੇ ਛਾਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਦਬਾਓ। ਦਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੰਟ 100-120 ਕੰਪਰੈਸ਼ਨ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਲਗਭਗ 2 ਇੰਚ (5 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ) ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ। ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਆਉਣ ਤੱਕ CPR ਜਾਰੀ ਰੱਖੋ।

❌ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਜਾਂ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਬੰਦ ਹੋਣ 'ਤੇ ਇਹ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਨਾ ਕਰੋ:

ਛਾਤੀ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਐਸਿਡਿਟੀ ਸਮਝ ਕੇ ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨਾ।

ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਪਾਣੀ, ਸੋਡਾ, ਜਾਂ ਦਰਦ ਨਿਵਾਰਕ ਦੇਣਾ।

ਛਾਤੀ ਦੀ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਨਾ।

ਖੁਦ ਗੱਡੀ ਚਲਾ ਕੇ ਹਸਪਤਾਲ ਜਾਣਾ।

ਹਸਪਤਾਲ ਜਾਣ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਕਰਨਾ।