ਤਣਾਅ ਦਿਮਾਗ 'ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੈ ?

ਅੱਜ ਦੀ ਭੱਜ-ਦੌੜ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ, ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਆਮ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਦਬਾਅ ਹੋਵੇ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਹੋਣ ਜਾਂ ਵਿੱਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਲਗਾਤਾਰ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ, ਦਿਮਾਗ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਤਣਾਅ ਲੈਣ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀ ਵੀ ਵਿਗੜ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਤਣਾਅ ਦੇ ਹਾਰਮੋਨ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਡਾ. ਤਰੁਣ ਸ਼ਰਮਾ (ਕਲੀਨਿਕਲ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਨਿਊਰੋਸਰਜਰੀ) ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਤਣਾਅ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੋਰਟੀਸੋਲ ਨਾਮਕ ਤਣਾਅ ਹਾਰਮੋਨ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਾਰਮੋਨ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਵਧਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਖੋਜ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਹਿਪੋਕੈਂਪਸ – ਜੋ ਕਿ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਸੋਚ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ – ਸੁੰਗੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ

ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਲਗਾਤਾਰ ਚਿੰਤਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣ, ਚਿੜਚਿੜਾਪਨ, ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। "ਦਿਮਾਗੀ ਧੁੰਦ" (Brain Fog) ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਉਣਾ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ ਕਾਰਨ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਵਰਗੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਤਣਾਅ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰ ਦਰਦ, ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ, ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰੀਏ?

ਇਸ ਲਈ, ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਸਿੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਧਿਆਨ (Meditation), ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ, ਲੋੜੀਂਦੀ ਨੀਂਦ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਵਰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਜਾਂ ਸਲਾਹਕਾਰ ਤੋਂ ਮਦਦ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਝਿਜਕ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।