Punjab Fertility Rate: ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਪਰਹੇਜ਼, ਸੂਬੇ ਚ ਜਨਮ ਦਰ ਚ ਭਾਰੀ ਗਿਰਾਵਟ
ਜਾਣੋ ਕੀ ਹੈ ਇਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ
By : Annie Khokhar
Fertility Rate In Punjab Collapsed: ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸੈਂਪਲ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਸਟੈਟਿਸਟੀਕਲ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੁੱਲ ਜਨਮ ਦਰ ਵਿੱਚ 11.8 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਬਦੀਲੀ ਬਦਲਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੁੱਲ ਜਨਮ ਦਰ, ਜੋ ਕਿ 2011-13 ਦੌਰਾਨ 1.7 ਸੀ, 2021-23 ਵਿੱਚ ਘਟ ਕੇ 1.5 ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਨਮ ਦਰ, ਜੋ ਕਿ 2011-13 ਵਿੱਚ 1.8 ਸੀ, 2023 ਵਿੱਚ ਘਟ ਕੇ 1.6 ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 11.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਦਰ 1.6 ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 1.4 ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 12.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਆਦਰਸ਼ ਜਨਮ ਦਰ ਨੂੰ 2.1 ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ 2.1 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਉੱਚ ਜਨਮ ਦਰਾਂ ਕਾਰਨ ਆਬਾਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ। ਇਹ 2011-13 ਵਿੱਚ 2.4 ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ 2021-23 ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਕੇ 2.0 ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਕੰਮਕਾਜੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਗਿਣਤੀ
ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕੰਮਕਾਜੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਨਮ ਦਰ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। 14 ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੀ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਹੁਣ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ 2013 ਵਿੱਚ 22.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ 2023 ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਕੇ 19.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, 15 ਤੋਂ 59 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਉਮਰ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ 2013 ਵਿੱਚ 66.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ 2023 ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਕੇ 68.8 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਉਮਰ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮਕਾਜੀ ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਬਾਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। 2013 ਵਿੱਚ, 60 ਸਾਲ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਰਾਜ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 10.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 2023 ਤੱਕ 11.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ 2013 ਵਿੱਚ 11.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 12.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ 1.3 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 9.8 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ 11.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਕੁੱਲ ਜਨਮ ਦਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ:
ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜਬਲ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰੀ।
ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਖ਼ਰਚੇ
ਪਰਿਵਾਰ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਵਧਦਾ ਰੁਝਾਨ।
