ਕੀ ਹੈ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ? ਜਿਸ ਕਰ ਕੇ ਕੈਨੇਡਾ-ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਗੜਨ ਲੱਗੇ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਟਾਸ ਆ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੱਤਣ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸਮਰਥਕ ਹਨ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਰੁੱਧ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਕੈਨੇਡਾ ਨੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ ਦੇ ਕਤਲ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੱਥ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਿੱਝਰ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਟਾਈਗਰ ਫੋਰਸ (ਕੇਟੀਐਫ) ਦੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਦੀ ਇਸ ਸਾਲ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਦਰਅਸਲ, ਇਹ ਲੋਕ (ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਸਮਰਥਕ) ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਨਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੈਨੇਡਾ, ਬਰਤਾਨੀਆ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿਚ ਵਸੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਇਸ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਥਿਤ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲਾਹੌਰ ਹੈ।

ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਅਰਥ:
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਧਰਤੀ। ਭਾਵ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ (ਸਿੱਖਾਂ) ਦਾ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਸ਼ਬਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1940 ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ 1929 ਵਿੱਚ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਵੱਲੋਂ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ 'ਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਮੰਗ ਜ਼ੋਰ ਫੜ ਗਈ।

ਜਦੋਂ 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਹੋਈ ਤਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਵੰਡ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਅਸੰਤੋਸ਼ ਸੀ। 1955 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੀ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਮੰਗ ਵਧਣ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਸਾਲ 1966 ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਉਦੋਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼, ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਮੁਦਰਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਨੇ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਅਤੇ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਨੇ 1980 ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਜ਼ੋਰ ਫੜ ਲਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿਡਰਾਵਾਲਾ ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਹਵਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ 1981 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਕੇਸਰੀ ਅਖਬਾਰ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਲਾਲਾ ਜਗਤ ਨਰਾਇਣ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਫਿਰ 1983 ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਡੀਆਈਜੀ ਏਐਸ ਅਟਵਾਲ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਿਗੜਦੀ ਅਮਨ-ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਇਸ ਕਾਰਨ ਨਾਰਾਜ਼ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਦਾ ਅੰਦੋਲਨ ਹੋਰ ਹਿੰਸਕ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰੀ ਹਥਿਆਰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਪਨਾਹ ਲਈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜਨ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1 ਜੂਨ 1984 ਨੂੰਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ।ਇਸ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਦੇ 83 ਜਵਾਨ ਅਤੇ 492 ਆਮ ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਖਾੜਕੂਆਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਦਮਾ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਸੀ। ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੋ ਸਿੱਖ ਅੰਗ ਰੱਖਿਅਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

ਇਹ ਲਹਿਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਵੀ ਜਿਉਂਦੀ ਰਹੀ
1984 'ਚ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਥੰਡਰ (1968 ਅਤੇ 1988) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਕੈਨੇਡਾ, ਬਰਤਾਨੀਆ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ 'ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਿੱਖ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਸਰਗਰਮ ਰੱਖਿਆ | ਵਿਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹੀ ਲਹਿਰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਜ਼ੋਰ ਫੜਨ ਲੱਗੀ ਹੈ।

ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਕੀ ਹੈ?
ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਲਗਭਗ ਖਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾ-ਮਾਤਰ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ, ਬਰਤਾਨੀਆ ਜਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਾਲਣ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਸਿੱਖ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪੈਸਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸਮਰਥਨ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ISI ਵੀ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਪੈਸਾ ਅਤੇ ਤਾਕਤਾਂ ਲਗਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਹਿਰਾਂ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਅਤੇ ਸਰੀ) ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਹਿਰ ਜ਼ੋਰ ਫੜ ਰਹੀ ਹੈ।