ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਮਿਸ਼ਨ: ਵਿਕਰਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਨੇ 14 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੰਦਰਮਾ 'ਤੇ ਕੀ ਕੀਤਾ ?

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਲੈਂਡਰ 'ਵਿਕਰਮ' ਅਤੇ ਰੋਵਰ 'ਪ੍ਰਗਿਆਨ' ਹੁਣ ਸਲੀਪ ਮੋਡ 'ਤੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ (ਇਸਰੋ) ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 22 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਚੰਦ 'ਤੇ ਰਾਤ ਪੈ ਜਾਵੇਗੀ, ਨਵਾਂ ਦਿਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਹਾਈਬਰਨੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 14 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਵਿਕਰਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਰ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਵਿਕਰਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਥੇ ਚਾਰ ਖੋਜਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਵਿਕਰਮ ਲੈਂਡਰ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਦੀ ਘਣਤਾ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਮਾਪਿਆ। ਇਸਰੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਢੱਕਣ ਵਾਲੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕਲੀ ਚਾਰਜਡ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦੀ 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਮੋਟੀ ਪਰਤ ਵਿੱਚ ਆਇਨਾਂ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਾਂ ਦਾ 'ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਦੁਰਲੱਭ' ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਾਪ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਰੇਕ ਘਣ ਮੀਟਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 5 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ 30 ਮਿਲੀਅਨ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸਰੋ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੇ 'ਨੇਚਰ' ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਚੰਦਰਮਾ 'ਤੇ ਦਿਨ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਘਣਤਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਪਰਤ ਦੀ ਸਿਖਰ ਘਣਤਾ ਇੱਕ ਮਿਲੀਅਨ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਪ੍ਰਤੀ ਘਣ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹੈ।

ਜੇ ਮਨੁੱਖ ਚੰਦਰਮਾ 'ਤੇ ਵਸਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਦੀ ਘਣਤਾ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਨੈਵੀਗੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰੇਗੀ। ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨ ਦੀ ਘਣਤਾ ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇਗੀ, ਰੇਡੀਓ ਸਿਗਨਲਾਂ ਨੂੰ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਲਈ ਓਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸਪਾਰਸ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੰਭਾਵੀ ਦੇਰੀ 'ਘੱਟੋ-ਘੱਟ' ਹੋਵੇਗੀ, ਵਿਗਿਆਨੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਲਈ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ।

ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦਾ ਲੈਂਡਰ 10 ਸੈਂਸਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਤਾਪਮਾਨ ਮਾਪਣ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ। ਇਹ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ 10 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦਿਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ 8 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹੇਠਾਂ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਭਗ 60 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਵਿਕਰਮ ਲੈਂਡਰ 'ਤੇ ਲੱਗੇ ਸੀਸਮੋਗ੍ਰਾਫ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਈਬ੍ਰੇਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਾਈਬ੍ਰੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਜ਼ਰ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਛੋਟੀ ਭੂਚਾਲ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਸੀ ਜੋ 4 ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ। ਇਸਰੋ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਚੰਦਰਮਾ ਜਾਂ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਉਲਕਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਰੋਵਰ ਨੇ ਪ੍ਰੀਖਣ ਦੌਰਾਨ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ 'ਤੇ ਸਲਫਰ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸਰੋ ਮੁਤਾਬਕ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ, ਸਿਲੀਕਾਨ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਆਇਰਨ ਵੀ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਗੰਧਕ ਪਿਘਲੇ ਹੋਏ ਲਾਵੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੱਤ ਹੈ ਅਤੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਅਜਿਹੇ ਪਿਘਲੇ ਹੋਏ ਗਰਮ ਲਾਵੇ ਦੀ ਇੱਕ ਮੋਟੀ ਚਾਦਰ ਤੋਂ ਬਣੀ ਹੈ।