Former Prime Minister of Bangladesh Begum Khaleda Zia ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਸਫ਼ਰ
By : Gill
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬੇਗਮ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ਿਆ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ
1. ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਅਤੇ 'ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ'
ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ਿਆ ਦਾ ਜਨਮ 1945 ਵਿੱਚ ਅਣਵੰਡੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਲਪਾਈਗੁੜੀ (ਹੁਣ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਭਾਰਤ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਭੂਗੋਲਿਕ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ: ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕ ਸੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਨਾਗਰਿਕ: 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ (ਹੁਣ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼) ਦੇ ਦਿਨਾਜਪੁਰ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣ ਗਏ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਨਾਗਰਿਕ: 1971 ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਬਣੀ।
2. ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼: ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਤੱਕ
ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ਿਆ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਸੀ:
ਜ਼ਿਆਉਰ ਰਹਿਮਾਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜ਼ਿਆਉਰ ਰਹਿਮਾਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ਿਆ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਪਤੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ (1981): 1981 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਦੁਖਾਂਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
BNP ਦੀ ਕਮਾਨ: ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੈਸ਼ਨਲਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (BNP) ਦੀ ਮੁਖੀ ਬਣੀ।
ਲੋਕਤੰਤਰ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਨਰਲ ਇਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿਰੁੱਧ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 7 ਵਾਰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਉਹ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟੇ।
3. ਸਿਆਸੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਤੀ ਰਵੱਈਆ
ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ਿਆ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਆਪਣੀ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵੱਖਰੀ ਸੀ:
ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਅਕਸ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਤੀ ਸਖ਼ਤ ਰੁਖ਼ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਨੇਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ (BNP) ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਇਸਲਾਮਿਕ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਵੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ।
ਸੰਸਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ: 1991 ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਸੰਸਦੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਸੀ।
4. ਵਿਵਾਦ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸਮਾਂ
2001-2006 ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਹਿੰਸਾ ਕਾਰਨ ਕਾਫੀ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਰਿਹਾ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਹੇ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਿਮਾਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ। 30 ਦਸੰਬਰ 2025 ਨੂੰ 80 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।
