ਦਿਮਾਗ਼ ਖਾਣ ਵਾਲਾ ਅਮੀਬਾ: ਜਾਣੋ ਇੰਨਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਕਿਉਂ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਫੈਲ ਰਿਹੈ

ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ਼ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਅਮੀਬਾ (Naegleria fowleri) ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਿਛਲੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਛੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਕੇਰਲ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ।

ਇਹ ਅਮੀਬਾ ਇੰਨਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਕਿਉਂ ਹੈ?

ਉੱਚ ਮੌਤ ਦਰ: ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਮੀਬਿਕ ਮੈਨਿਨਜੋਏਂਸੇਫਲਾਈਟਿਸ (PAM) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਮੌਤ ਦਰ ਲਗਭਗ 98 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ 100 ਵਿੱਚੋਂ 98 ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਣਾ: ਇਹ ਅਮੀਬਾ ਨੱਕ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ 4 ਤੋਂ 14 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਘੱਟ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਾ: ਇਹ ਅਮੀਬਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੱਚੇ। ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ 10 ਤੋਂ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋ ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਤਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਕਿਵੇਂ ਫੈਲਦਾ ਹੈ?

ਇਹ ਅਮੀਬਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਦੀਆਂ, ਤਲਾਬਾਂ, ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਅਜਿਹੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਗੋਤਾਖੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਮੀਬਾ ਨੱਕ ਰਾਹੀਂ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਫੈਲਦਾ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ

ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਮਾਮਲੇ: ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 52 ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਲੱਪੁਰਮ, ਵਾਇਨਾਡ ਅਤੇ ਕੋਝੀਕੋਡ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਹਨ।

ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਫੈਲਾਅ: ਆਈਸੀਐਮਆਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2019 ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ 17 ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਅਮੀਬਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸਰਗਰਮ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ: ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਲਈ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕੋਈ ਖਾਸ ਦਵਾਈ ਜਾਂ ਟੀਕਾ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਮ ਟੈਸਟਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸਦੀ ਜਲਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਪੀਸੀਆਰ ਟੈਸਟ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਨਦੀਆਂ, ਤਲਾਬਾਂ ਅਤੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।