ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕੱਢ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸਾਹਮਣੇ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ: ਮਾਨਸੂਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਗੜਬੜ ਦਾ 'ਟਕਰਾਅ'

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ - ਸਤੰਬਰ 11, 2025: ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਏ ਹੜ੍ਹਾਂ ਪਿੱਛੇ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਕਾਰਨ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਤਬਾਹੀ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਸ਼ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੌਸਮੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ - 'ਪੱਛਮੀ ਗੜਬੜ' - ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।

ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਰੀਡਿੰਗ ਦੇ ਖੋਜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਕਸ਼ੈ ਦਿਓਰਸ ਨੇ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਇੱਕ "ਐਟਮੋਸਫੀਅਰਿਕ ਟੈਂਗੋ" (ਵਾਯੂਮੰਡਲੀ ਨਾਚ) ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, "ਮਾਨਸੂਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਰੀ ਹੋਈ 'ਪਾਣੀ ਦੀ ਤੋਪ' ਵਾਂਗ ਦੇਖੋ, ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਗੜਬੜ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ 'ਟਰਿੱਗਰ' ਵਾਂਗ।" ਇਸ ਟਰਿੱਗਰ ਦੇ ਚੱਲਣ ਨਾਲ ਉੱਤਰੀ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਿਆ।

ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਇਹ 'ਟਕਰਾਅ'?

ਮਾਨਸੂਨ: ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਗਰਮ ਅਤੇ ਨਮੀ ਵਾਲੀ ਹਵਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਪੱਛਮੀ ਗੜਬੜ: ਇਹ ਭੂਮੱਧ ਸਾਗਰ (Mediterranean Sea) ਤੋਂ ਉੱਠਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਠੰਢੀ ਅਤੇ ਸੁੱਕੀ ਹਵਾ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਟਕਰਾਅ: ਜਦੋਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਕਰਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਟਕਰਾਅ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਸੰਘਣੇ ਬੱਦਲ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਹੜ੍ਹ ਅਤੇ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਅਸਰ

ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਮਾਨਸੂਨ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਲਗਾਤਾਰ ਬਾਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਸਗੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਮੌਸਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕੋ ਥਾਂ 'ਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ 'ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਨਮੀ ਨਾਲ ਭਰੇ ਬੱਦਲ ਪਹਾੜਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਕੇ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਬਸਤੀਆਂ ਨੇ ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਵਹਾਅ ਰੁੱਕ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।