ਇੰਡੀਗੋ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ: ਦੋ ਦੋਸਤਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਤੱਕ

ਇੰਡੀਗੋ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਏਅਰਲਾਈਨ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਇਹ ਏਅਰਲਾਈਨ ਅੱਜ 400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭਕਾਰੀ ਏਅਰਲਾਈਨ ਹੈ।

1. ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ (The Genesis)

ਇੰਡੀਗੋ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 2005 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਦੋਸਤਾਂ, ਰਾਹੁਲ ਭਾਟੀਆ ਅਤੇ ਰਾਕੇਸ਼ ਗੰਗਵਾਲ, ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਰਾਹੁਲ ਭਾਟੀਆ: ਯਾਤਰਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।

ਰਾਕੇਸ਼ ਗੰਗਵਾਲ: ਅਮਰੀਕੀ ਏਅਰਲਾਈਨ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਸਤੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਸੰਚਾਲਨ ਤਜਰਬਾ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਉੱਦਮ ਦਾ ਨਾਮ ਇੰਡੀਗੋ (IndiGo) ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਇੰਡੀਆ ਔਨ ਦ ਗੋ"। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੈੱਟ ਏਅਰਵੇਜ਼, ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ, ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਏਅਰਲਾਈਨਾਂ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਾਲੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।

2. ਇੰਡੀਗੋ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਰਣਨੀਤੀ: ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਵਾਲਾ ਮਾਡਲ (The Low-Cost Strategy)

ਇੰਡੀਗੋ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਥੰਮ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ: ਘੱਟ ਲਾਗਤ (Low Cost), ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ (Reliability), ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ (Simplicity)।

A. ਸਿੰਗਲ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਫਲੀਟ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਆਰਡਰ

ਇੰਡੀਗੋ ਨੇ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ: ਆਪਣੀਆਂ ਉਡਾਣਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 100 ਨਵੇਂ ਏਅਰਬੱਸ A320 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਆਰਡਰ ਦਿੱਤਾ।

ਵੱਡੀ ਛੋਟ: ਇਸ ਵੱਡੇ ਆਰਡਰ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਇੰਡੀਗੋ ਨੂੰ ਏਅਰਬੱਸ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 40-50% ਦੀ ਭਾਰੀ ਛੋਟ ਮਿਲੀ।

ਸਿੰਗਲ ਫਲੀਟ ਲਾਭ: ਸਿਰਫ਼ ਏਅਰਬੱਸ A320 ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ (Maintenance), ਪਾਇਲਟ ਸਿਖਲਾਈ, ਅਤੇ ਸਪੇਅਰ ਪਾਰਟਸ ਦੀ ਵਸਤੂ ਸੂਚੀ (Inventory) ਦੀ ਲਾਗਤ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਈ।

B. ਸੇਲ-ਅਤੇ-ਲੀਜ਼ਬੈਕ ਮਾਡਲ (The Sale-and-Leaseback Model)

ਇਹ ਇੰਡੀਗੋ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਾਸਟਰਸਟ੍ਰੋਕ ਰਣਨੀਤੀ ਸੀ:

ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦੋ: ਥੋਕ ਛੋਟ 'ਤੇ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦੋ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ₹500 ਕਰੋੜ ਵਿੱਚ)।

ਜਹਾਜ਼ ਵੇਚੋ: ਇਸ ਨੂੰ ਲੀਜ਼ਿੰਗ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਵੇਚੋ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ₹700 ਕਰੋੜ ਵਿੱਚ)।

ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਓ: ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ₹200 ਕਰੋੜ ਦਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਓ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਨਕਦੀ (Cash Flow) ਆਵੇ।

ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਲਓ: ਫਿਰ ਉਸੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਲੀਜ਼ਿੰਗ ਕੰਪਨੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਵਰਤੋ।

ਇਸ ਰਣਨੀਤੀ ਨੇ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵੱਡੇ ਕਰਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ।

C. ਬਾਲਣ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਖਰਚਾ ਕਟੌਤੀ

ਇੰਡੀਗੋ ਨੇ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਬਾਲਣ-ਕੁਸ਼ਲ ਏਅਰਬੱਸ A320 ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਬੋਇੰਗ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮਾਡਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਲਗਭਗ 8-10% ਘੱਟ ਬਾਲਣ ਦੀ ਖਪਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਏਅਰਲਾਈਨ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੱਚਤ ਸਾਲਾਨਾ ਕਰੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸਨੇ ਓਵਰਹੈੱਡ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ:

ਫਲਾਈਟ ਵਿੱਚ ਮੁਫਤ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ।

ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਰੱਖ ਕੇ ਕਿਫਾਇਤੀ ਟਿਕਟਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ।

D. ਹੱਬ-ਐਂਡ-ਸਪੋਕ ਮਾਡਲ (Hub-and-Spoke Model)

ਇੰਡੀਗੋ ਨੇ ਹੱਬ-ਐਂਡ-ਸਪੋਕ ਮਾਡਲ ਅਪਣਾਇਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹੋਰ ਏਅਰਲਾਈਨਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ) ਮਹਿੰਗੇ ਪੁਆਇੰਟ-ਟੂ-ਪੁਆਇੰਟ ਮਾਡਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।

ਪੁਆਇੰਟ-ਟੂ-ਪੁਆਇੰਟ (Point-to-Point): ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਜੋੜਨਾ (ਵਧੇਰੇ ਉਡਾਣਾਂ, ਖਾਲੀ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ)।

ਹੱਬ-ਐਂਡ-ਸਪੋਕ (Hub-and-Spoke): ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ (ਸਪੋਕਸ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਵੱਡੇ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ (ਹੱਬ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਿੱਲੀ) ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ।

ਇਸ ਨਾਲ ਉਡਾਣਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਹੋ ਗਈ, ਲਾਗਤਾਂ ਘਟੀਆਂ, ਅਤੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਈ।

E. ਸਮੇਂ ਦੀ ਪਾਬੰਦਤਾ ਅਤੇ ਸੰਚਾਲਨ ਕੁਸ਼ਲਤਾ

ਇੰਡੀਗੋ ਨੇ 'ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਚੀਜ਼ ਹੈ' ਦੇ ਨਾਅਰੇ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ।

ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ (Quick Turnaround): ਗਰਾਊਂਡ ਸਟਾਫ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਲੈਂਡ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਲੇ 30 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਉਡਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।

3. ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ

2008 ਦਾ ਸੰਕਟ: ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਨੇ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜੈੱਟ ਏਅਰਵੇਜ਼ ਅਤੇ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਵਰਗੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਏਅਰਲਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਰੋੜ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਇਸਦੇ ਉਲਟ, ਇੰਡੀਗੋ 82 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾ ਕੇ ਇਕਲੌਤੀ ਲਾਭਕਾਰੀ ਏਅਰਲਾਈਨ ਬਣੀ।

ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀਆਂ ਦਾ ਪਤਨ: ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ (2012), ਜੈੱਟ ਏਅਰਵੇਜ਼ (2019), ਅਤੇ GoFast (2023) ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇੰਡੀਗੋ ਨੇ ਬਜ਼ਾਰ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਅਤੇ ਏਅਰਪੋਰਟ ਸਲਾਟ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ।

ਕੋਵਿਡ ਯੁੱਗ: ਕੋਵਿਡ ਸੰਕਟ ਦੌਰਾਨ ਵੀ, ਤਨਖਾਹਾਂ ਅਤੇ ਲਾਗਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਟੌਤੀ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਕਾਰਗੋ ਉਡਾਣਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ, ਇੰਡੀਗੋ ਮੁੜ ਲਾਭਕਾਰੀ ਬਣ ਗਈ।

ਵਰਤਮਾਨ ਸਥਿਤੀ: 2023 ਤੱਕ, ਇੰਡੀਗੋ ਦਾ ਘਰੇਲੂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹਿੱਸਾ 60% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸਨੇ ਜੂਨ 2023 ਵਿੱਚ 500 ਨਵੇਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਆਰਡਰ ਦੇ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਅਸਮਾਨ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ।

ਇੰਡੀਗੋ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਕਸਾਰਤਾ, ਸੰਚਾਲਨ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਅਤੇ ਖਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਸਖਤ ਨਿਯੰਤਰਣ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਵਰਗੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਾਲੇ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹਨ।