ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦੀ 18% ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤ 4%
ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਮਾਨਸੂਨ ਅਣਪਛਾਤਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਰੋਤ ਜਿਵੇਂ ਨਦੀਆਂ, ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਕੂਆਂ ਸੁੱਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵੱਲੋਂ
By : Gill
ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੰਕਟ – ਜਾਗਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ
ਵਿਸ਼ਵ ਆਰਥਿਕ ਫੋਰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, 2025 ਤੋਂ 2027 ਦਰਮਿਆਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਤਰਾ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨੀਤੀ ਆਯੋਗ ਵੀ ਇਹ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਲਗਭਗ 60 ਕਰੋੜ ਆਬਾਦੀ ਅਜਿਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਉੱਚ ਤਣਾਅ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦੀ 18% ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਲਟ, ਇਸ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ 4% ਭਾਗ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਆਬਾਦੀ ਵਾਧਾ, ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮੰਗ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਪਲਬਧ ਸਰੋਤਾਂ ਉੱਤੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਦਬਾਅ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁੱਲ ਭੂਮੀਗਤ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 25% ਪਾਣੀ ਇਕੱਲਾ ਭਾਰਤ ਵਰਤਦਾ ਹੈ।
❗ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਵੱਡੇ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਤੱਤ
ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਮਾਨਸੂਨ ਅਣਪਛਾਤਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਰੋਤ ਜਿਵੇਂ ਨਦੀਆਂ, ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਕੂਆਂ ਸੁੱਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤ ਬੇਹੱਦ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਉੱਤੇ ਵਾਧੂ ਖਰਚ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
❗ ਪਾਣੀ ਦਾ ਅਕੁਸ਼ਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ
ਅਫ਼ਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਭਾਰੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਬੇਲੋੜੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲੀਕੇਜ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਿਵਸਥਿਤ ਬਟਵਾਰੇ ਦੀ ਕੋਈ ਯੋਜਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
🔍 ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੰਕਟ ਸਿਰਫ਼ ਘਰਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ
ਇਹ ਸੰਕਟ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਫ਼ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀਮਤ, ਸਗੋਂ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਉਦਯੋਗ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ, ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਉੱਤੇ ਵੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾਵਾਰ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਭੋਜਨ ਦੀ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਹਿੰਗਾਈ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵਾਧੂ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਉਤਪਾਦਨ ਵੀ ਘੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
🌱 ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਹੁਣ ਵਿਕਲਪ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਇਹ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਹੀਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਘਾਟ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਪਾਣੀ ਦੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਚਤ ਵਾਲੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ
ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਲ ਸੰਭਾਲ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ
✅ ਨਤੀਜਾ
ਅਜੇ ਵੀ ਸਮਾਂ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਨਹੀਂ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਨਹੀਂ ਜਾਗੇ, ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸੁੱਕੀ ਹਕੀਕਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਹਰ ਬੂੰਦ ਅਮੋਲਕ ਹੈ—ਇਸ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰੀਏ, ਇਸਨੂੰ ਬਚਾਈਏ।
