ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਮਸਲੇ ਦੀ ਗੂੰਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਪੁੱਜੀ

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਮੌਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਿੱਖ ਜੱਥਾ ਮੂਲ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਭੇਜੇ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਗਤੀਰੋਧ (ਵਿਵਾਦ) ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ (ਐਸਜੀਪੀਸੀ) ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਹਿਮ ਸਿੱਖ ਦਿਹਾੜੇ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਮੁਤਾਬਕ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਜੱਥੇ ਭੇਜਣ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮਤਭੇਦ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।

ਦਰਅਸਲ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਅਤੇ ਮੂਲ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦਾ ਮਸਲਾ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅੰਦਰ ਧਾਰਮਿਕ ਦਿਹਾੜਿਆਂ (ਗੁਰਪੁਰਬਾਂ) ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵਿਵਾਦ ਹੈ।

ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਕੈਲੰਡਰਾਂ ਦੀ ਪਿਛੋਕੜ ਜਾਣਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ:

1. ਮੂਲ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ (2003)

ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਨ: ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਗੁਰਪੁਰਬਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਭਾਰਤੀ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈਲੰਡਰ (ਜੋ ਸੂਰਜੀ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ) ਅਨੁਸਾਰ ਤੈਅ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਗੁਰਪੁਰਬਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਬਦਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਗਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਬਿਧਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ 'ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।

ਸੰਸਕਰਨ: ਕੈਨੇਡਾ-ਅਧਾਰਤ ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਸ. ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੁਰੇਵਾਲ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ (ਖਾਸ ਕਰਕੇ 'ਬਾਰਹ ਮਾਹਾ' ਬਾਣੀ) ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧ ਸੂਰਜੀ (Solar) ਕੈਲੰਡਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।

ਲਾਗੂ: ਇਸ ਨੂੰ ਮੂਲ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ (ਐਸਜੀਪੀਸੀ) ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ 2003 ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ।

ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ: ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਿੱਖ ਦਿਹਾੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਨਿਸ਼ਚਿਤ (Fixed) ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੈਸਾਖੀ ਹਮੇਸ਼ਾ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ, ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜਾ 26 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ, ਆਦਿ)।

2. ਸੋਧਿਆ/ਮੌਜੂਦਾ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ (2010 ਤੋਂ ਬਾਅਦ)

ਵਿਵਾਦ: ਮੂਲ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦਾ ਕੁੱਝ ਰਵਾਇਤੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਡੇਰੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਇਤਰਾਜ਼ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈਲੰਡਰ ਨਾਲੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਤਿਥਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਆਦਿ) ਅਨੁਸਾਰ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੁਰਪੁਰਬਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਬਦਲ ਗਈਆਂ ਸਨ।

ਸੋਧ: ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਚੱਲਦਿਆਂ, ਸਾਲ 2010 ਵਿੱਚ ਐਸਜੀਪੀਸੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਮੂਲ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਸੋਧਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।

ਮੁੱਖ ਬਦਲਾਅ: ਇਹਨਾਂ ਸੋਧਾਂ ਤਹਿਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜੇ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਦਿਹਾੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਚੰਦਰਮਾ-ਅਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਤੀਥੀ) ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ: ਐਸਜੀਪੀਸੀ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਮੌਜੂਦਾ ਕੈਲੰਡਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਅਜੇ ਵੀ 'ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ' ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸੋਧਿਆ ਹੋਇਆ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮਸਲੇ ਦਾ ਨਿਚੋੜ

ਮਸਲਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਦੋ ਕੈਲੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ:

ਮੂਲ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ (2003): ਇਸ ਦੇ ਸਮਰਥਕ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ) ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਰੇ ਗੁਰਪੁਰਬ ਹਰ ਸਾਲ ਪੱਕੀਆਂ (Fixed) ਤਾਰੀਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਤਾਂ ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਮੌਸਮਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਕਾਇਮ ਰਹੇ।

ਸੋਧਿਆ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ (ਮੌਜੂਦਾ): ਐਸਜੀਪੀਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗੁਰਪੁਰਬਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਬਦਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਸੀ)।

ਇਸੇ ਦੁਬਿਧਾ ਕਾਰਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰਪੁਰਬ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਖ਼ਬਰ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਹੈ।