ਸੀਰੀਆ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ, ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਔਖਾ

ਦਮਿਸ਼ਕ : ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਸ਼ਰ ਅਲ-ਅਸਦ ਦਾ ਰਾਜ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਸਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕੀਤੇ। ਛੋਟੀ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਗੱਲ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਡੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਕਈ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ​​ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਅਸਦ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕਰੀਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਲੈਣ ਲਈ ਮੁਰਦਾ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਅਜਿਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੁਹੰਮਦ ਛਾਇਬ ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ 'ਚ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵੀ ਗਾਇਬ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਚਾਇਬ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚੀਕਦੇ ਹੋਏ ਮਰ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਕ ਸੀਰੀਆ 'ਚ 2011 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਡੇਢ ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ 'ਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਸ਼ਰ ਅਲ-ਅਸਦ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਵੀ ਉਠਾਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਡੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਚਾਇਬ ਦਾ ਭਰਾ ਪੰਜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਸਦ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ। ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਆਪਣੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਦੇਖ ਸਕਣਗੇ।

ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਮਿਸ਼ਕ 'ਚ ਸਥਿਤ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਇਕ ਮੁਰਦਾ ਘਰ 'ਚ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲੇ ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ 'ਚ ਆਪਣੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਲੱਭ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੁਹੰਮਦ ਚਾਇਬ ਨੂੰ ਤੁਰਕੀ ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਇੱਕ ਭਰਾ ਨੇ ਇੱਕ ਫੋਟੋ ਭੇਜੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਦੌੜਦਾ ਹੋਇਆ ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਚਾਇਬ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨ ਨੇੜੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਸੱਟ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਦੀ ਇਕ ਉਂਗਲੀ ਕੱਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਇਸ ਮੁਰਦਾਘਰ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਯਾਸਰ ਕੈਸਰ ਨਾਂ ਦੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਹਾਇਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚੋਂ 40 ਲਾਸ਼ਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਿੰਗਰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ ਡੀਐਨਏ ਸੈਂਪਲ ਲਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਲੋਕ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਚ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਲਾਸ਼ਾਂ ਬਦਨਾਮ ਸਦਨਯਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਕੈਦੀਆਂ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਮੁਰਦਾਘਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਡਾ: ਅਬਦੁੱਲਾ ਯੂਸਫ਼ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਹਾਂ।