ਸੰਘ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦ... 'ਹਿੰਦੂ' ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ 'ਤੇ ਨਵਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ
ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਘ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਮੋਹਨ ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਆਰਐਸਐਸ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਰੂਪ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ (ਆਰਐਸਐਸ) ਨੇ ਆਪਣੇ 100ਵੇਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਦੀ 'ਸੰਘ ਯਾਤਰਾ ਦੇ 100 ਸਾਲ: ਨਵੇਂ ਦੂਰੀ' ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਣ ਲੜੀ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਘ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਮੋਹਨ ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਆਰਐਸਐਸ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਰੂਪ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।
'ਹਿੰਦੂ' ਦੀ ਨਵੀਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ
ਡਾ. ਭਾਗਵਤ ਨੇ 'ਹਿੰਦੂ' ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਪਹਿਚਾਣ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਜੋ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਹੈ।" ਇਸ ਬਿਆਨ ਨੇ ਆਰਐਸਐਸ ਨੂੰ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਕਰਕੇ, ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਨਵੀਂ ਰਾਹ ਖੋਲ੍ਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਘ ਦੇ ਸਵੈਮਸੇਵਕਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਗੁਣ ਦੱਸੇ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹਨ:
ਮੈਤਰੀ: ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ।
ਕਰੁਣਾ: ਭਟਕੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦੀ।
ਮੁਦਿਤਾ: ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ 'ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ।
ਉਪੇਕਸ਼ਾ: ਨਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ।
ਕਾਸ਼ੀ-ਮਥੁਰਾ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰੀ
ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਰਚਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਦਿੱਤੀ। ਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਮਥੁਰਾ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਸੰਘ ਦੀ ਮਥੁਰਾ-ਕਾਸ਼ੀ ਲਈ ਕੋਈ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਯੋਜਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰਾਮ ਜਨਮਭੂਮੀ ਇੱਕ ਅਪਵਾਦ ਸੀ।" ਇਹ ਬਿਆਨ ਸੰਘ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭਾਜਪਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸਰਕਾਰਾਂ ਬਦਲਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ, ਸੰਘ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇਗਾ।" ਇਹ ਬਿਆਨ ਸੰਘ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸਮਾਜਿਕ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਚੇਤਨਾ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ
ਇਸ ਭਾਸ਼ਣ ਲੜੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂ ਇਸਦੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਘ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਸਵੈਮਸੇਵਕਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਬਲਕਿ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਸੰਘ ਦੇ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਾਲ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਸਦੇ ਨਵੇਂ, ਵਧੇਰੇ ਸੰਚਾਰੀ ਅਤੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਰੂਪ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਝਲਕ ਹੈ।