23 ਮਾਰਚ 1931: ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲਾਂ

23 ਮਾਰਚ 1931, ਜਦ ਬਸੰਤ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ, ਉਸ ਦਿਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮਹਾਨ ਪੁੱਤਰ—ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ 12 ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਡਰ ਸਨ, ਜਦਕਿ ਜੇਲ੍ਹ ਦਾ ਹਰੇਕ ਕੋਣਾ ਉਦਾਸੀ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਖਰੀ ਇੱਛਾ

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਜਦ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਖਰੀ ਇੱਛਾ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਕੀਲ ਪ੍ਰਾਣਨਾਥ ਮਹਿਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਏ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈਨਿਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਰਾਜ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬ' ਲੈ ਕੇ ਆਏ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਜਦ ਉਹ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ: "ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਦਿਓ।"

ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖ਼ਤੇ ਵੱਲ ਤੁਰਦੇ ਹੋਏ

ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਉਹ ਹੱਸਦੇ ਹੋਏ ਉੱਠੇ, ਕਿਤਾਬ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟੀ ਅਤੇ ਬੇਫਿਕਰ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ: "ਚਲੋ ਹੁਣ ਚੱਲਦੇ ਹਾਂ!" ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ੇਰ ਵਾਂਗ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਤਖ਼ਤੇ ਵਲ ਕਦਮ ਵਧਾਇਆ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ "ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਮੌਤ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾ ਲਿਆ।

ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ

ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਤੋਂ ਇੰਨੀ ਡਰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ। ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ, ਜੇਲ੍ਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਅਧੂਰੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਾੜਿਆ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਜਦ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਦੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰਤ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ।

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਿਉਂਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ!