ਵਿਸਾਖੀ: ਸਾਂਝੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਅਸਮੀਤਾ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ
1699 ਈ. ਵਿੱਚ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਨ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੋ;
ਵਿਸਾਖੀ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ (ਕਦੇ-ਕਦੇ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ) ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਕਿਸਾਨੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਪਵਿਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਗਹਿਰੀ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੱਛੋਕੜ
1699 ਈ. ਵਿੱਚ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਨ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੋ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਲਈ ਸਿਰ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇ। ਪੰਜ ਵਿਰਲੇ ਸਿੱਖ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ" ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇਆਂ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ।
ਕਿਸਾਨੀ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਨਵੀ ਫਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਦਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਪਾ ਕੇ ਭੰਗੜਾ ਤੇ ਗਿੱਧਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਧਾਰਮਿਕ ਰੂਪ
ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਖੰਡ ਪਾਠ, ਕੀਰਤਨ, ਅਤੇ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੇਵਾ-ਸਿਮਰਨ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਦੀ ਰਸਮ ਵੀ ਵਿਸਾਖੀ ਮੌਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਪਾਲਕਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਸਾਖੀ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਮਹੱਤਤਾ
ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸਾਖੀ ਸਿੱਖ ਪਹਿਚਾਣ, ਸਾਂਝੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਵੀ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵੱਸਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਵਿਸਾਖੀ ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਉਪਸੰਘਾਰ
ਵਿਸਾਖੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਾਂਝੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਰੂਹਾਨੀ ਪਹਿਚਾਣ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮੂਲ ਜੜਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
