2005 ਮੁੰਬਈ ਹੜ੍ਹ: ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਈਆਂ ਸੈਂਕੜੇ ਜਾਨਾਂ ?

ਫਾਇਰ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੇ 'ਦੂਤਾਂ' ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ - ਅੱਜ ਤੋਂ ਠੀਕ 20 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, 26 ਜੁਲਾਈ 2005 ਨੂੰ, ਮੁੰਬਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਭਿਆਨਕ ਹੜ੍ਹ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। 24 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ 944 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਲਹਿਰਾਂ ਕਾਰਨ ਅਚਾਨਕ ਆਏ ਹੜ੍ਹਾਂ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣ ਕਾਰਨ 450 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਤਬਾਹੀ ਦੌਰਾਨ, ਮੁੰਬਈ ਫਾਇਰ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਬਚਾਈਆਂ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਦੂਤ' ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਿਲਿਆ।

ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਫਾਇਰ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਅਧਿਕਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਤ ਰਾਹੰਗਡਾਲੇ ਉਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਕੁਰਲਾ ਵੈਸਟ, ਬੀਕੇਸੀ ਅਤੇ ਕਾਲੀਨਾ ਵਰਗੇ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਲਗਭਗ 300 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਸੀ। "ਮੈਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬਚਾਅ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਮੇਰੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਉੱਕਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ," ਰਾਹੰਗਡਾਲੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ।

ਉਸ ਸਮੇਂ, ਫਾਇਰ ਵਿਭਾਗ ਕੋਲ ਹੜ੍ਹ ਬਚਾਅ ਲਈ ਕੋਈ ਸਮਰਪਿਤ ਟੀਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ, ਰਾਹੰਗਡਾਲੇ ਨੂੰ ਬੀਚ ਐਡਵੈਂਚਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਇੱਕ ਏਜੰਸੀ ਤੋਂ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇੱਕ ਜੀਪ ਵਿੱਚ ਸਾਇਨ ਸਰਕਲ ਤੋਂ ਬਾਂਦਰਾ ਕੁਰਲਾ ਕੰਪਲੈਕਸ (BKC) ਰਾਹੀਂ ਕਲਾਨਗਰ ਤੱਕ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੜਕ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਹਨ ਫਸੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਰਾਹੰਗਡਾਲੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿੰਨਾ ਖਤਰਨਾਕ ਸੀ।

ਬੀਕੇਸੀ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਟੀਮ ਨੇ ਐਮਟੀਐਨਐਲ (MTNL) ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮਾਂਡ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਸੈਂਟਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿੱਠੀ ਨਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਡਬਲ-ਡੈਕਰ ਬੱਸ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਦੇਖਿਆ, ਜਿਸਦੀ ਸਿਰਫ਼ ਛੱਤ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਬਚਾਅ ਕਾਰਜ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਰਾਹੰਗਡਾਲੇ ਨੇ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ ਜੋ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮੋਢੇ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਖੰਭੇ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਰਹੀ ਸੀ। ਟੀਮ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਕਾਇਆਕ ਅਤੇ ਜੈੱਟ ਸਕੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਔਰਤ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ। "ਔਰਤ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ 90 ਮਿੰਟਾਂ ਲਈ ਐਲਬੀਐਸ (LBS) ਰੋਡ ਜੰਕਸ਼ਨ 'ਤੇ ਫਸੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਹੈਰਾਨੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਖੰਭੇ 'ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਚੜ੍ਹੀ," ਰਾਹੰਗਡਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਬਚਾਅ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬੱਸ ਵਿੱਚ ਫਸੇ 20-25 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਪਾਹਜ ਲੋਕ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਬੱਸਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਰੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਇਆਕ ਰਾਹੀਂ ਡਬਲ-ਡੈਕਰ ਬੱਸ ਦੀ ਛੱਤ 'ਤੇ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਐਮਟੀਐਨਐਲ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਰਾਹੰਗਡਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਔਰਤ ਅਤੇ ਅਪਾਹਜ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਬਚਾ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਮਿਲੀ।"

ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਈ ਤਬਦੀਲੀ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ 'ਤੇ, ਰਾਹੰਗਡਾਲੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ ਫਾਇਰ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ, ਕਾਇਆਕ ਅਤੇ ਜੈੱਟ ਸਕੀ ਵਰਗੇ ਆਧੁਨਿਕ ਉਪਕਰਨਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬੀਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਟੀਮਾਂ ਵੀ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਫਾਇਰ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਦੂਤਾਂ' ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਅੱਜ ਵੀ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੈ।